Συνήθεις Ερωτήσεις

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας το 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως στόχο της όπως μέχρι το 2010 καταστεί η πλέον ανταγωνιστική οικονομία του πλανήτη βασισμένη στην κοινωνία της γνώσης. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μία από τις δεσμεύσεις των κρατών μελών, η οποία επιβεβαιώθηκε και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Στοκχόλμης το 2001, ήταν η μείωση των κρατικών ενισχύσεων ως ποσοστού επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Αυτό γιατί οι κρατικές ενισχύσεις διαβρώνουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό, εμποδίζουν την αποδοτικότερη κατανομή των οικονομικών πόρων και απειλούν την ομαλή λειτουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς. H δέσμευση αφορά τη μείωση των ενισχύσεων ως ποσοστού επί του ΑΕΠ και όχι μείωσή τους σε απόλυτους αριθμούς.

Εκτός από τη δέσμευση για μείωση του ύψους των κρατικών ενισχύσεων ως ποσοστού επί του ΑΕΠ, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν όπως αναπροσανατολίσουν τις παρεχόμενες ενισχύσεις σε οριζόντιους στόχους κοινού συμφέροντος, όπως είναι η προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, η προστασία του περιβάλλοντος, η ενίσχυση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, κ.ά. Το σκεπτικό για την προσέγγιση αυτή είναι ότι οι οριζόντιες ενισχύσεις θεωρούνται λιγότερο στρεβλωτικές για τον ανταγωνισμό σε σχέση με άλλου είδους ενισχύσεις (π.χ. τομεακές ενισχύσεις, διάσωση και αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, κ.ά.).

Βάσει των Άρθρων 87 και 88 της Συνθήκης περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι επιφορτισμένη με τον έλεγχο της τήρησης των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την αποκλειστική αρµoδιότητα ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων, διότι µόνο µια ανεξάρτητη αρχή µπορεί να εκτιµήσει τις επιζήµιες συνέπειες που προκαλεί στη λειτουργία της κοινής αγοράς η χορήγηση κρατικών ενισχύσεων από τα κράτη µέλη.

Η Επιτροπή μεριμνά ώστε τα κράτη μέλη να χορηγούν μόνο ενισχύσεις που συμβιβάζονται με την κοινή αγορά.

Γι’ αυτό η Συνθήκη προβλέπει στο ΄Αρθρο 88 ότι κάθε νέα ενίσχυση ή καθεστώς ενισχύσεων πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή και να εγκρίνονται από αυτήν πριν εφαρμοσθούν.

Επίσης, η Επιτροπή ασκεί, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, μόνιμο έλεγχο των υφιστάμενων καθεστώτων ενισχύσεων στα κράτη αυτά.

Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τις ενισχύσεις που έχουν εφαρμόσει παράνομα τα κράτη µέλη, χωρίς να τις κοινοποιήσουν ή προτού εγκριθούν. Συχνά η Επιτροπή πληροφορείται την ύπαρξη παρόµοιων ενισχύσεων κατόπιν καταγγελίας από επιχειρήσεις. Εφόσον η ενίσχυση είναι ασυµβίβαστη, την απαγορεύει και διατάσσει το κράτος µέλος που διέπραξε την παράβαση να την ανακτήσει. Ο αποδέκτης της παράνοµης ενίσχυσης πρέπει τότε να την επιστρέψει.

Στην Κύπρο, το Γραφείο του Εφόρου Ελέγχου Kρατικών Ενισχύσεων είναι το εθνικό σημείο επαφής και ο κρατικός συντονιστικός φορέας για θέματα κρατικών ενισχύσεων. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το ρόλο και τις εξουσίες του Εφόρου πατήστε εδώ.

Σύμφωνα με το 'Αρθρο 2 του Νόμου «κρατική ενίσχυση» σημαίνει «κάθε μέτρο το οποίο πληροί όλα τα κριτήρια που καθορίζονται στο Άρθρο 87 παράγραφος 1 της Συνθήκης ΕΚ».

Το Άρθρο 87 (πρώην Άρθρο 92) της Συνθήκης ΕΚ ορίζει ότι είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά «οι ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό δια της ευνοϊκής μεταχείρισης ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές».

Με απλά λόγια, μία ενίσχυση συνιστά κρατική ενίσχυση όταν πληροί σωρευτικά τις παρακάτω προϋποθέσεις:


(α) Μεταφορά Κρατικών Πόρων

Η ενίσχυση πρέπει να χορηγείται από πόρους του Δημοσίου (από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, τον Προϋπολογισμό των Δήμων ή Τοπικών Αρχών κλπ). Δεν είναι απαραίτητο να παρέχεται από το ίδιο το Κράτος αλλά μπορεί να παρέχεται από κάποια ιδιωτική ή δημόσια παρεμβαλλόμενη οντότητα η οποία έχει λάβει σχετική εντολή από το Κράτος (π.χ. όταν μία ιδιωτική τράπεζα αναλαμβάνει την ευθύνη της διαχείρισης ενός προγράμματος ενισχύσεων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που χρηματοδοτείται όμως από το Κράτος).


(β) Οικονομικό Όφελος:

Η ενίσχυση πρέπει να συνιστά οικονομικό όφελος στο δικαιούχο, δηλ. να ισοδυναμεί με οικονομικό πλεονέκτημα το οποίο η αποδέκτρια επιχείρηση δε θα είχε λάβει υπό κανονικές συνθήκες επιχειρηματικής δραστηριότητας (π.χ. δάνειο με ευνοϊκούς όρους, αγορά ή μίσθωση ακίνητης κρατικής ιδιοκτησίας σε τιμή κατώτερη της αγοραίας).


(γ) Επιλεκτικότητα:

Η ενίσχυση πρέπει να παρέχεται επιλεκτικά. Η «επιλεκτικότητα» είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί την κρατική ενίσχυση από τα λεγόμενα «μέτρα γενικού χαρακτήρα», δηλ. μέτρα που ισχύουν αυτόματα για όλες ανεξαίρετα τις επιχειρήσεις του Κράτους ανεξάρτητα τομέα δραστηριότητας (τέτοια είναι τα φορολογικά μέτρα που εφαρμόζονται στο σύνολο της επικράτειας ενός Κράτους για όλες τις επιχειρήσεις) π.χ. μία επιχορήγηση που δε δίδεται γενικά σε όλες ανεξαίρετα τις επιχειρήσεις αλλά περιορίζεται στον τομέα της μεταποιητικής εξαγωγικής βιομηχανίας είναι επιλεκτικό μέτρο.


(δ) Νόθευση ή απειλή νόθευσης του ανταγωνισμού σε βαθμό επηρεασμού των συναλλαγών μεταξύ κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


Η οικονομική ενίσχυση θα πρέπει να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό μεταξύ της δικαιούχου επιχείρησης και των υπόλοιπων επιχειρήσεων. Αυτό προϋποθέτει κατ’ αρχήν την ύπαρξη μιας απελευθερωμένης αγοράς. Συνεπώς μία ενίσχυση προς επιχείρηση που δραστηριοποιείται σε μη απελευθερωμένη αγορά δε συνιστά κρατική ενίσχυση υπό τον όρο ότι η επιχείρηση αυτή δε δραστηριοποιείται παράλληλα και σε άλλες αγορές όπου υφίσταται ανταγωνισμός.

Η νόθευση του ανταγωνισμού θα πρέπει να είναι τέτοια έτσι ώστε να επηρεάζονται οι ενδοκοινοτικές συναλλαγές. Η παραπάνω προϋπόθεση ικανοποιείται όταν η δραστηριότητα της δικαιούχου επιχείρησης είναι αντικείμενο συναλλαγών μεταξύ κρατών-μελών της Ε.Ε. Για παράδειγμα, οι ενισχύσεις προς επιχειρήσεις παραγωγής εμπορεύσιμων βιομηχανικών προϊόντων αυτόματα επηρεάζουν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, διότι βελτιώνουν την ανταγωνιστική θέση των επιχειρήσεων αυτών στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε.. Ωστόσο δεν είναι απαραίτητο η δικαιούχος επιχείρηση να εξάγει τα προϊόντα της για να θεωρηθεί ότι πληρούται το πιο πάνω κριτήριο. Ακόμα και στην περίπτωση που η επιχείρηση διαθέτει τα προϊόντα της αποκλειστικά στην εγχώρια αγορά, η ενίσχυση επηρεάζει το ενδοκοινοτικό εμπόριο εφόσον διατηρεί ή και αυξάνει την εγχώρια παραγωγή εμποδίζοντας τις εισαγωγές προϊόντων από το εξωτερικό.

Ο περί Ελέγχου των Κρατικών Ενισχύσεων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2004, που τροποποιεί τους περί Ελέγχου των Δημοσίων Ενισχύσεων Νόμους του 2001 μέχρι 2003, τέθηκε σε ισχύ την 1.5.2004 με σκοπό τη διαφοροποίηση του ρόλου και των εξουσιών του Εφόρου Δημοσίων Ενισχύσεων, ως αποτέλεσμα της προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και της αυτοδύναμης εφαρμογής των Κοινοτικών Κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων.

Με την προσχώρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. από 1.5.2004, ο τελικός έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων διενεργείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πιο συγκεκριμένα, ορισμένες εξουσίες του Εφόρου που σχετίζονται με την αξιολόγηση της συμβατότητας των προγραμμάτων ενισχύσεων και ατομικών ενισχύσεων με τη νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις έχουν περιέλθει στη δικαιοδοσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ωστόσο, ο Έφορος Δημοσίων Ενισχύσεων, ο οποίος έχει μετονομαστεί σε Έφορο Ελέγχου Kρατικών Ενισχύσεων, θα είναι το εθνικό σημείο επαφής και ο κρατικός συντονιστικός φορέας για θέματα κρατικών ενισχύσεων.

Ειδικότερα, ο Έφορος είναι υπεύθυνος, μεταξύ άλλων, για τα ακόλουθα:


Έγκριση προγραμμάτων ενισχύσεων / ατομικών ενισχύσεων βάσει των Απαλλακτικών Κανονισμών (Block Exemption Regulations)

Ο Έφορος είναι αρμόδιος για την έγκριση προγραμμάτων ενισχύσεων/ατομικών ενισχύσεων βάσει των Απαλλακτικών Κανονισμών (Block Exemption Regulations). Με βάση αυτούς τους Κανονισμούς, τα κράτη μέλη μπορούν να παραχωρούν ενισχύσεις που ικανοποιούν τους όρους που τίθενται από τους Κανονισμούς αυτούς χωρίς την εκ των προτέρων κοινοποίηση και εξασφάλιση της συγκατάθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Μέχρι τώρα έχουν θεσπιστεί τέτοιοι κοινοτικοί κανονισμοί για τρεις οριζόντιες κατηγορίες κρατικών ενισχύσεων, δηλαδή για τις ενισχύσεις προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την επαγγελματική εκπαίδευση, καθώς και για την απασχόληση.

Γι’ αυτές τις κατηγορίες ενισχύσεων προβλέπεται ένα εξειδικευμένο σύστημα ελέγχου για το οποίο αρμόδιες είναι οι Εθνικές Αρχές κάθε κράτους μέλους.

Η Αρμόδια Αρχή, δηλαδή Υπουργεία, Ημικρατικοί Οργανισμοί, Τοπικές Αρχές κτλ, πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης κρατικής ενίσχυσης που εμπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες έχει υποχρέωση να κοινοποιεί προσχέδιο της εν λόγω ενίσχυσης στον Έφορο. Ο Έφορος οφείλει εντός δύο μηνών από την ημερομηνία κοινοποίησης του προσχεδίου να το αξιολογήσει και να το εγκρίνει ή να το απορρίψει, με αιτιολογημένη απόφασή του που δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα. Κανένα προσχέδιο κρατικής ενίσχυσης δεν τίθεται σε ισχύ, χωρίς να έχει εκδοθεί απόφαση από τον Έφορο.

Αναφέρεται σχετικά ότι γύρω στα μισά προγράμματα ενισχύσεων/ατομικές ενισχύσεις που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα από τον Έφορο αφορούν ενισχύσεις προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις και για επαγγελματική εκπαίδευση, δηλαδή εγκρίθηκαν με βάση δύο απαλλακτικούς κανονισμούς.


Έκδοση γνωμοδοτήσεων για τις υπόλοιπες κατηγορίες ενισχύσεων

Κάθε Αρμόδια Αρχή, πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης κρατικής ενίσχυσης που δεν εμπίπτει στους Απαλλακτικούς Κανονισμούς (π.χ. Έρευνα και Ανάπτυξη, Περιβάλλον, Περιφερειακές Ενισχύσεις), έχει υποχρέωση να κοινοποιεί προσχέδιο της εν λόγω ενίσχυσης στον Έφορο. Ο Έφορος, εντός δύο μηνών από την ημερομηνία κοινοποίησης του προσχεδίου ενίσχυσης, εκδίδει γνωμοδότηση που τίθεται ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου ή της κατά νόμο Δημόσιας Αρχής. Κανένα σχετικό προσχέδιο κρατικής ενίσχυσης δεν τίθεται σε ισχύ, χωρίς να έχει εκδοθεί γνωμοδότηση από τον Έφορο.

Κάθε νέο σχέδιο ενισχύσεων και κάθε τροποποίηση υφιστάμενου σχεδίου ενισχύσεων που δεν εμπίπτει στους Απαλλακτικούς Κανονισμούς πρέπει να κοινοποιείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εφόσον ληφθεί ανάλογη απόφαση, την υποχρέωση κοινοποίησης αναλαμβάνει ο Έφορος. Το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος δε δύναται να εφαρμόσει τα σχεδιαζόμενα μέτρα πριν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταλήξει σε τελική απόφαση.


Έλεγχος της εφαρμογής των κοινοτικών κανόνων για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (ενισχύσεων τύπου de minimis)

Τα κράτη μέλη απαλλάσσονται από την υποχρέωση κοινοποίησης των ενισχύσεων που ρυθμίζονται από τον Κανονισμό 69/2001 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σύμφωνα με τον Κανόνα αυτό (γνωστό ως κανόνα ενισχύσεων de minimis ή κανόνα ενισχύσεων ήσσονος σημασίας) επιτρέπεται η χορήγηση ενισχύσεων στην ίδια επιχείρηση σε μία τριετία που δεν υπερβαίνουν τα 100.000 ευρώ (£57.000). Το ποσό αυτό εκτιμάται ότι δε νοθεύει τον ανταγωνισμό σε βαθμό επηρεασμού των ενδοκοινοτικών συναλλαγών και επομένως οι ενισχύσεις de minimis δεν αποτελούν ενισχύσεις κατά την έννοια των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, οπότε και δεν εφαρμόζονται οι εν λόγω κανόνες.

Oι ενισχύσεις de minimis δεν κοινοποιούνται στην Επιτροπή αλλά τα κράτη μέλη είναι αποκλειστικά υπεύθυνα για να παρακολουθούν εάν η ενισχυόμενη επιχείρηση έχει κάθε φορά υπερβεί ή όχι για την κρίσιμη τριετία το ανώτατο όριο σώρευσης των ενισχύσεων de minimis, δηλαδή τις 100.000 ευρώ.

Ο Έφορος θα εξακολουθήσει να διατηρεί το κεντρικό μητρώο όπου καταχωρούνται ηλεκτρονικά όλες οι πληροφορίες για τις ενισχύσεις de minimis προκειμένου να διαπιστώνεται ότι τηρείται το ανώτατο όριο.

Θα πρέπει να αναφερθεί εν προκειμένω ότι μέχρι σήμερα τριάντα προγράμματα έχουν χαρακτηριστεί από τις Αρμόδιες Αρχές ως de minimis.


Υποβολή στην Επιτροπή στοιχείων σχετικά με κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στη Δημοκρατία

Ο Έφορος υποβάλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή οποιαδήποτε στοιχεία ζητούνται από αυτήν σε σχέση με κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στη Δημοκρατία.


Ετήσιες Εκθέσεις

Ο ΄Εφορος ετοιμάζει και υποβάλλει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ετήσια Έκθεση για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του, με παρατηρήσεις και εισηγήσεις, και Ετήσια Στατιστική Έρευνα για την παραχώρηση κρατικών ενισχύσεων.


Εκπαίδευση των Αρμόδιων Αρχών και άλλων ενδιαφερομένων

Ο Έφορος εκπαιδεύει και ενημερώνει όλες τις Αρμόδιες Αρχές (Υπουργεία, Ημικρατικούς Οργανισμούς, Τοπικές Αρχές κ.α.) και τους εμπλεκόμενους φορείς (π.χ. ΚΕΒΕ, ΟΕΒ κλπ) για τις εξελίξεις στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων.


Εκπροσώπηση της Δημοκρατίας

Ο Έφορος αντιπροσωπεύει τη Δημοκρατία στη Συμβουλευτική Επιτροπή για τις κρατικές ενισχύσεις και σε οποιαδήποτε άλλη επιτροπή, σώμα, ομάδα εργασίας, συνέδριο που αφορά θέματα παροχής κρατικών ενισχύσεων που λαμβάνει χώρα είτε στη Δημοκρατία είτε στο εξωτερικό.

Kάθε Αρμόδια Αρχή, πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης κρατικής ενίσχυσης (εκτός από χορήγηση ενίσχυσης de minimis), έχει υποχρέωση να κοινοποιεί προσχέδιο της εν λόγω ενίσχυσης στον Έφορο για έγκριση ή γνωμοδότηση ανάλογα με την περίπτωση. Η κοινοποίηση πρέπει να είναι πλήρης και επακριβής και να περιέχει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες.

Τονίζεται ότι κανένα προσχέδιο κρατικής ενίσχυσης δεν τίθεται σε ισχύ, χωρίς να έχει εκδοθεί έγκριση ή γνωμοδότηση από τον Έφορο, ανάλογα με την περίπτωση. Σε περίπτωση που σχετικό προσχέδιο κρατικής ενίσχυσης τεθεί σε ισχύ στη Δημοκρατία χωρίς την έγκριση ή χωρίς τη γνωμοδότηση του Εφόρου, ανάλογα με την περίπτωση, ο Έφορος δύναται, με δεόντως αιτιολογημένη απόφασή του, να διατάξει το δικαιούχο του προσχεδίου κρατικής ενίσχυσης να επιστρέψει οποιοδήποτε ποσό έχει λάβει καταβάλλοντας και το νόμιμο τόκο.

Επιπρόσθετα κάθε Αρμόδια Αρχή έχει τις ακόλουθες υποχρεώσεις:

· οφείλει να κοινοποιεί στον Έφορο οποιοδήποτε μέτρο για συμμετοχή του Δημοσίου σε κεφάλαιο επιχείρησης ή παροχή κεφαλαίου προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο υπό τις ίδιες περιστάσεις ή όρους θα παρείχε το ίδιο κεφάλαιο ιδιώτης επενδυτής.

· αν χορηγεί κρατική ενίσχυση που εγκρίθηκε δυνάμει των διατάξεων του Νόμου πρέπει να υποβάλλει ετησίως στον Έφορο έκθεση που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το συνολικό αριθμό των δικαιούχων και το συνολικό ποσό που παραχωρήθηκε.

· υποχρεούται να τηρεί στοιχεία που να περιλαμβάνουν τα ποσά που παραχωρήθηκαν στον κάθε δικαιούχο για περίοδο δέκα ετών.

Ακόμη, κάθε Αρμόδια Αρχή ή οποιοσδήποτε δικαιούχος προσχεδίου κρατικής ενίσχυσης υποχρεούται, αν της/του ζητηθεί τούτο από τον Έφορο, να παρέχει κάθε συνδρομή στο επιτελούμενο από αυτόν έργο.

Εφόσον περιπέσει στην αντίληψη του Εφόρου ότι έχει γίνει ενέργεια ή παράλειψη που αντιβαίνει προς τις διατάξεις των Περί Ελέγχου των Κρατικών Ενισχύσεων Νόμων, ο ’Εφορος δύναται, αφού ζητήσει και λάβει πληροφορίες από την Αρμόδια Αρχή, να αποστείλει εμπεριστατωμένη γνώμη για την ενέργεια ή την παράλειψη αναλόγως, στην Αρμόδια Αρχή, καθορίζοντας και το χρόνο εντός του οποίου θα πρέπει να αρθεί η παρανομία.

Λειτουργική ενίσχυση είναι η ενίσχυση η οποία αποβλέπει στο να απαλλάξει τις δικαιούχους επιχειρήσεις από μέρος των δαπανών που θα έπρεπε οι ίδιες να επωμιστούν στα πλαίσια της τρέχουσας διαχείρισης των συνήθων δραστηριοτήτων τους.1 Η λειτουργική ενίσχυση στοχεύει στο να διατηρήσει σε λειτουργία μια δικαιούχο επιχείρηση ή να διατηρήσει το επίπεδο των εργασιών της χωρίς να προβαίνει σε καμία βασική τεχνολογική, δομική ή αναπτυξιακή αλλαγή. Σύμφωνα με την πολιτική που εφαρμόζεται από καιρό, η Επιτροπή δεν εγκρίνει κατά κανόνα λειτουργικές ενισχύσεις. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις όπου οι εν λόγω ενισχύσεις μπορεί να θεωρηθούν απαραίτητες και συνεπώς να εγκριθούν από την Επιτροπή βάσει, όμως, αυστηρών κριτηρίων.2 Λειτουργικές ενισχύσεις μπορούν να χορηγηθούν σε ειδικές περιπτώσεις σύμφωνα με τους κανονισμούς για τις περιβαλλοντικές και τις περιφερειακές ενισχύσεις.


Υπάρχουν διάφορες μορφές λειτουργικών ενισχύσεων. Κάθε υπόθεση πρέπει να κρίνεται με τα δικά της δεδομένα και περιστάσεις. Για επεξηγηματικούς σκοπούς όμως τα πιο κάτω παραδείγματα τα οποία δεν είναι εξαντλητικά έχουν θεωρηθεί από την Επιτροπή ως λειτουργικές ενισχύσεις:

· Κρατική ενίσχυση υπό μορφή φορολογικών ελαφρύνσεων υπέρ επιχειρήσεων, όταν δε συνδέεται με αρχικές επενδύσεις.

· Μια επένδυση η οποία απλώς εκσυγχρονίζει μια εγκατάσταση προχωρημένης τεχνολογίας με στόχο να παραμείνει ανταγωνιστική όπως η επένδυση ή τα έξοδα για :

i) καινούρια μηχανήματα ή εξοπλισμό της ιδίας τεχνολογίας με υφιστάμενα μηχανήματα της ίδιας επιχείρησης ή μηχανήματα που αποτελούν συνήθη αντικατάσταση υφιστάμενων μηχανημάτων,

ii) μεταχειρισμένα ή επισκευασμένα μηχανήματα και εξοπλισμό ή/και ανταλλακτικά για επιδιόρθωση υφιστάμενων μηχανημάτων,

iii) εγκατάσταση-τοποθέτηση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και πάσης φύσεως καλωδιώσεις τηλεπικοινωνιακών μέσων περιλαμβανομένων αυτών για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές,

iv) ψυγεία, βιτρίνες και άλλα που αφορούν τη λιανική πώληση

ν) αναλώσιμα εργαλεία και εξαρτήματα.

1 Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην υπόθεση Τ-459/93 Siemens SA-v-EC Commission [1995] ECR II-1675, II-1696. 2 Κοινοτικό πλαίσιο σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος Ε.3.1 - Ε.3.4

Ο χάρτης περιφερειακών ενισχύσεων ορίζει τις περιοχές οι οποίες είναι επιλέξιμες για περιφερειακές (επενδυτικές) ενισχύσεις. Στις περιοχές αυτές κατά βάση απαιτείται μία πολιτική στήριξης έτσι ώστε να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο και να συγκλίνει με αυτό του μέσου όρου της χώρας και του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην περίπτωση της Κύπρου η έγκριση του χάρτη περιφερειακών ενισχύσεων αυξάνει σημαντικά τη δυνατότητα χορήγησης ενισχύσεων προς τις κυπριακές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, προνοεί ότι η ένταση της ενίσχυσης δύναται να ανέρχεται μέχρι 20% για μεγάλες επιχειρήσεις και μέχρι 30% για μικρομεσαίες επιχειρήσεις επί του κόστους των αρχικών επενδύσεων σε γη, κτίρια και εξοπλισμό, καθώς επίσης και για επενδύσεις σε ορισμένα άυλα στοιχεία ενεργητικού (π.χ. απόκτηση δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας, άδεια εκμετάλλευσης τεχνογνωσίας κ.ά.). Σε διαφορετική περίπτωση οι μέγιστες εντάσεις θα ήταν 15% και 7,5% για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αντίστοιχα, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις δε θα ήταν επιλέξιμες. Εκείνο, όμως, που έχει πολύ μεγάλη σημασία είναι το γεγονός ότι μέχρι και το τέλος του 2006 θα καλύπτει επενδύσεις σε όλο το έδαφος της Δημοκρατίας.


Ο χάρτης είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την προώθηση της περιφερειακής πολιτικής του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εναπόκειται, όμως, στις Αρμόδιες Αρχές να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρονται, έτσι ώστε οι ενισχύσεις να χορηγούνται σε τομείς όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη και να παράγουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.

Ο κανόνας της σώρευσης των ενισχύσεων σημαίνει ότι οι ενισχύσεις που χορηγούνται από διαφορετικά προγράμματα ενισχύσεων για το ίδιο επιλέξιμο κόστος δεν μπορούν να υπερβαίνουν την ανώτατη ένταση* που προβλέπεται από τους σχετικούς κανονισμούς.

Για παράδειγμα, μία ξενοδοχειακή επιχείρηση, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεσαία επιχείρηση, σχεδιάζει επέκταση των εγκαταστάσεών της. Η επένδυση αυτή, ως αρχική επένδυση, θα μπορούσε θεωρητικά να χρηματοδοτηθεί από δύο διαφορετικά προγράμματα, π.χ. ένα πρόγραμμα για τις μεσαίες επιχειρήσεις με ανώτατη ένταση 7,5% πάνω στις επιλέξιμες δαπάνες της επένδυσης και ένα πρόγραμμα περιφερειακών ενισχύσεων με ανώτατη ένταση 30%. Εάν η επιχείρηση ζητήσει ενίσχυση και από τα δύο προγράμματα ενισχύσεων, η συνολική ενίσχυση που μπορεί να χορηγηθεί στο ξενοδοχείο για την ίδια επένδυση δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη του 30%, δηλαδή της ανώτατης έντασης που προβλέπουν οι κανονισμοί για τις περιφερειακές ενισχύσεις.

Επισημαίνεται ότι ο πιο πάνω κανόνας δεν ισχύει για τις ενισχύσεις de minimis οι οποίες χορηγούνται πέραν των ενισχύσεων που προβλέπει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ας υποθέσουμε στο παράδειγμά μας ότι η ξενοδοχειακή επιχείρηση χρηματοδοτείται αποκλειστικά βάσει του προγράμματος περιφερειακών ενισχύσεων με ενίσχυση που καλύπτει το 30% της επένδυσης. Η Αρμόδια Αρχή, εάν το επιθυμεί, μπορεί να χορηγήσει για την ίδια επένδυση επιπρόσθετη ενίσχυση ως ενίσχυση de minimis, έτσι ώστε να καλυφθεί συνολικά μεγαλύτερο μέρος της επένδυσης από αυτό που επιτρέπει το πρόγραμμα περιφερειακών ενισχύσεων (30%). Με άλλα λόγια, οι διάφορες ενισχύσεις de minimis σωρεύονται μόνο μεταξύ τους (τηρώντας πάντοτε το όριο των £57.000 ανά τριετία) και όχι με τις υπόλοιπες ενισχύσεις.



__________________

* Υπενθυμίζεται ότι ως «ένταση ενίσχυσης» ορίζεται το ακαθάριστο ποσό ενίσχυσης εκφρασμένο ως ποσοστό επί των επιλέξιμων δαπανών ενός προγράμματος.

Ήδη υπάρχουν οφέλη τόσο για τους πολίτες όσο και την οικονομία γενικότερα. Από οικονομικής σκοπιάς, ο ελεύθερος και υγιής ανταγωνισμός αφενός μεν εγγυάται για τον καταναλωτή την παροχή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών στις χαμηλότερες δυνατές τιμές, αφετέρου δε συμβάλλει στη γενικότερη οικονομική πρόοδο και ευημερία μέσω της εισαγωγής νέων προϊόντων και υπηρεσιών και της χρήσης νέων μεθόδων παραγωγής. Η αλόγιστη παραχώρηση κρατικών ενισχύσεων δεν έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για τις ενισχυόμενες επιχειρήσεις και γενικότερα για την οικονομία. Και αυτό γιατί δεν τις βοηθά ουσιαστικά προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού και της τεχνολογικής αναβάθμισης. Το κοινοτικό κεκτημένο δεν απαγορεύει τις κρατικές ενισχύσεις αλλά τις θέτει σε πιο ορθολογική βάση. Η Ε.Ε. θεωρεί ότι οι κρατικές ενισχύσεις, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αποτελούν χρήσιμο και συχνά αναγκαίο εργαλείο είτε για την αντιμετώπιση οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων τα οποία η αγορά δεν μπορεί να επιλύσει από μόνη της, είτε για την επίτευξη σημαντικών στόχων της Κοινότητας, όπως η οικονομική και κοινωνική συνοχή, η προστασία του περιβάλλοντος, η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η επαγγελματική εκπαίδευση των εργαζομένων, η προώθηση του πολιτισμού κ.ά. Με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι, σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο, η παραχώρηση κρατικών ενισχύσεων συνεπάγεται την ανάληψη ορισμένων υποχρεώσεων εκ μέρους των δικαιούχων, πράγμα που βοηθά την οικονομία στο σύνολό της.

Για να είναι δυνατή η παραχώρηση ενισχύσεων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα πρέπει αυτές να προχωρήσουν σε νέες επενδύσεις (αγορά γης, ανέγερση νέων υποστατικών ή επέκταση υφιστάμενων, αγορά εξοπλισμού και μηχανημάτων νέας τεχνολογίας). Το ίδιο συμβαίνει και με τις ενισχύσεις για την περιφερειακή ανάπτυξη, δηλαδή οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επενδύσουν στις περιοχές όπου χρειάζεται η αναθέρμανση και τόνωση της οικονομικής ζωής και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ενισχύσεις για προώθηση δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης. Σε αυτήν την περίπτωση οι ενισχύσεις θα παραχωρηθούν νοουμένου ότι θα εκπονηθεί με επιτυχία ένα συγκεκριμένο ερευνητικό έργο. Όλες αυτές οι υποχρεώσεις, που θα πρέπει να αναλαμβάνουν οι επιχειρήσεις ή και άλλοι φορείς προκειμένου να λάβουν κρατικές ενισχύσεις, δημιουργούν σημαντικά και διαρκή οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα.

Στο μηχανογραφικό «Κεντρικό Σύστημα Μητρώων Κρατικών Ενισχύσεων και Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας» (ΚΜΚΕ) καταχωρούνται από όλες τις Αρμόδιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας όλες οι Κρατικές Ενισχύσεις όλων των Νομοθετικών Πλαισίων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) που χορηγούνται στους Δικαιούχους των Σχεδίων που προκηρύσσουν.

Το Σύστημα ΚΜΚΕ εφαρμόζεται σε δύο (2) Φάσεις (Α’ και Β’):

• Α’ Φάση: Καταχώρηση Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας

• Β’ Φάση: Καταχώρηση των υπόλοιπων Κρατικών Ενισχύσεων που εμπίπτουν στα Νομοθετικά Πλαίσια των Κανονισμών Απαλλαγής κατά Κατηγορία και των Κατευθυντήριων Γραμμών της ΕΕ.

Η Α’ Φάση του ΚΜΚΕ άρχισε επίσημα τη λειτουργία του την 1η Ιανουαρίου 2022, όπου καταχωρούνται από όλες τις Αρμόδιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας όλες οι Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας για τις οποίες θα χορηγούν Ενισχύσεις σύμφωνα με το Έννομο Δικαίωμα Λήψης της Ενίσχυσης στα Σχέδια που προκηρύσσουν.

Η Β’ Φάση του ΚΜΚΕ αναμένεται να λειτουργήσει εντός του 2025 αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία ετοιμασίας των προδιαγραφών η οποία άρχισε στις αρχές του 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθεί περί το τέλος του 2024.

Το ΚΜΚΕ υλοποιήθηκε από το ΓΕΕΚΕ σε συνεργασία με το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής του Κράτους και την εταιρία ALLWEB.

Σημαντικά πλεονεκτήματα και οφέλη της λειτουργίας της Α’ Φάσης του ΚΜΚΕ (Μητρώο Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας) είναι:

i. H αποτελεσματικότερη παρακολούθηση από τις Αρμόδιες Αρχές των συνολικών χορηγούμενων Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας από την Κυπριακή Δημοκρατία ανά Αρμόδια Αρχή, ανά Πρόγραμμα, ανά Ενιαία Επιχείρηση και ανά Δικαιούχο.

ii. Η άμεση αξιοποίηση των στοιχείων για τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας από τους Χρήστες του ΚΜΚΕ, αφού ο κάθε Χρήστης μπορεί να εκδώσει αναλυτικές και συνοπτικές αναφορές για το ύψος των Ενισχύσεων που έχουν χορηγηθεί ανά Μητρώο, ανά Αρμόδια Αρχή, ανά Πρόγραμμα, ανά Ενιαία Επιχείρηση και ανά Δικαιούχο.

iii. Ο στοχευμένος προγραμματισμός των Ενιαίων Επιχειρήσεων και Δικαιούχων αφού η πληροφόρηση για όλες τις Ενισχύσεις θα είναι άμεση και ορθή.

iv. Η παροχή άμεσης πληροφόρησης για τα ποσά των Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας που παραχωρούνται από την Κυπριακή Δημοκρατία στις Ενιαίες Επιχειρήσεις και Δικαιούχους.

v. Ο αυτόματος έλεγχος του μέγιστου Σωρευτικού ποσού των ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας ανά Ενιαία Επιχείρηση, εντός μιας κυλιόμενης τριετίας.

vi. Ο αυτόματος έλεγχος των Εθνικών Σωρευτικών ορίων των Μητρώων της Γεωργίας και Αλιείας, ως τα Εθνικά όρια που καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

vii. Η απλοποίηση διαδικασιών κατά την συλλογή στοιχείων από τους Δικαιούχους αφού θα καταχωρούνται μόνο μια φορά στο ΚΜΚΕ από την Αρμόδια Αρχή που θα παραχωρήσει πρώτη ενισχύσεις.

Στον πιο κάτω Πίνακα, παρουσιάζονται τα μέγιστα Σωρευτικά, ανά Μητρώο Ενισχύσεων όπως και τα Εθνικά Σωρευτικά, όπου ισχύει, για τους Τομείς της Γεωργίας και Αλιείας, και τα οποία χειρίζεται αυτόματα το ΚΜΚΕ.

Μητρώο Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας	Σωρευτικό ανά Ενιαία Επιχείρηση ανά τριετία	Εθνικά Σωρευτικά ανά Τομέα ανά τριετία
Γεωργίας	€20,000.00	€8,934,792.00
Αλιείας	€30,000.00	€1,090,000.00
Οδικών Μεταφορών	€100,000.00
Γενικό	€200,000.00
Υπηρεσίες Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος (ΥΓΟΣ)	€500,000.00

Στην Α’ Φάση του ΚΜΚΕ καταχωρούνται από όλες τις Αρμόδιες Αρχές του Κράτους όλες οι Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας (De Minimis). Το ΚΜΚΕ εφαρμόζει όλους τους όρους και προϋποθέσεις των τεσσάρων (4) Κανονισμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1408/2013, 717/2014, 1407/2013, 360/2012) που αφορούν τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας (πριν την καταχώρηση των εν λόγω Ενισχύσεων). Το Σύστημα λαμβάνει υπόψη όλα τα Σωρευτικά όρια των πέντε (5) διαφορετικών Μητρώων Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας (Γενικό, Γεωργίας, Αλιείας, Οδικών Μεταφορών, Υπηρεσιών Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος), ανά Ενιαία Επιχείρηση, ανά κυλιόμενη τριετία.

Για την επιβεβαίωση της ορθότητας των στοιχείων των Δικαιούχων πριν την καταχώρισή τους στο Σύστημα, υλοποιήθηκε η σύνδεση του Συστήματος με την Κυβερνητική Αποθήκη Πληροφοριών (ΚΑΠ) μέσω της Κυβερνητικής Πύλης Αριάδνη.

Μέσω του ΚΜΚΕ διασφαλίζεται η δυνατότητα επαλήθευσης της μη υπέρβασης των Ατομικών, Τομεακών και Εθνικών Σωρευτικών για όλες τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας που χορηγούνται.

Το Σύστημα ΚΜΚΕ μετά από προτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσιάστηκε σε online συνάντηση όλων των Κρατών Μελών της Επιτροπής, ως «περιπτωσιολογική μελέτη» την οποία πιθανόν να υιοθετήσουν και τα υπόλοιπα Κράτη Μέλη, λόγω του ότι η υλοποίηση τέτοιου συστήματος να καταστεί υποχρεωτική από όλα τα Κράτη Μέλη.